Różnicowanie przyczyn bólu brzucha ze względu na kwadrant:
Ból w nadbrzuszu:
- Zapalenie trzustki- wyróżniamy dwa rodzaje zapalenia trzustki:
- Ostre zapalenie trzustki- Najczęstszymi objawami, będącymi konsekwencją zarówno procesu zapalnego, jak i działania dostających się do krwioobiegu enzymów trzustkowych, są: bardzo silne bóle zlokalizowane w środkowej i górnej części brzucha, mogące promieniować do pleców, lub bóle opasujące, nie ustępujące po środkach przeciwbólowych, wymioty – skąpe, nie przynoszące ulgi, wzdęcie brzucha, często zatrzymanie gazów i stolca, silna gorączka, często przekraczająca 40°C, czasem dreszcze, bóle mięśniowe, objaw Cullena – podbiegnięcia krwawe wokół pępka. Choremu ulgę przynosi przyjęcie pozycji siedzącej lub skulonej.
- Przewlekłe zapalenie trzustki: ból ma on charakter piekący, przeszywający, świdrujący lub ściskający; jest nawracający, uporczywy i ma zróżnicowane, czasem znaczne nasilenie. Występuje głównie po posiłku (po ok. 15-30 min.) i jest zlokalizowany głęboko w nadbrzuszu, najczęściej w górnym lewym kwadrancie jamy brzusznej, często z promieniowaniem do pleców w okolicę między Th12 i L2. Ból może trwać kilka dni lub nawet tygodni, rzadko mija w ciągu 24 godzin. W początkowym okresie choroby ból występuje w postaci okresowych napadów; później bóle są coraz silniejsze i trwają coraz dłużej. U większości pacjentów ból zmniejsza się lub ustępuje w ciągu 5-25 lat trwania choroby
- Choroba wrzodowa- ból zlokalizowany w nadbrzuszu – pojawia się zwykle 1–3 godziny po posiłku (wrzody żołądka), ustępuje po spożyciu pokarmu lub zażyciu leków zobojętniających kwas solny. Często bóle występują w nocy lub nad ranem – na czczo (wrzody dwunastnicy). Nawracają co kilka miesięcy (nasilenie dolegliwości wiosną i jesienią).
- Zawał mięśnia sercowego- zwłaszcza zawał dolnej ściany mięśnia sercowego wywołuje ból brzucha.
- Tętniak aorty - Tętniak objawowy aorty brzusznej charakteryzuje się występowaniem bólu w okolicy lędźwiowo-krzyżowej promieniującego często do krocza
- Zapalenie żołądka:
- Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka- objawy głównie to ból w dołku podsercowym, a później w całym nadbrzuszu, wymioty, często z domieszką krwi, osłabienie, gorączka. Do przyczyn zalicza się czynniki chemiczne (niektóre leki, alkohol, kwasy), stres, poważne choroby narządów wewnętrznych (mocznica, śpiączka wątrobowa), guzy mózgu, bakterie, wirusy, sepsa.
- Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka- bóle w dołku podsercowym pojawiające się kilka godzin po posiłku, także głodowe i nocne, niestrawność, uczucie pełności w nadbrzuszu. Do przyczyn zalicza się zakażenie Helicobacter pylori, leki, nieprawidłowa dieta z dużą ilością substancji drażniących żołądek, nieregularny tryb życia, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, zaburzenia hormonalne (np. cukrzyca).
- Wczesny etap zapalenia wyrostka robaczkowego
- Choroby wątroby- do chorób wątroby wywołujących objawy w tej okolicy możemy zaliczyć marskość wątroby, zapalenie wątroby, nowotwory wątroby.
Ból w prawym górnym kwadrancie:
- Zapalenie wątroby- grupa chorób wątroby o różnej etiologii, których wspólnym mianownikiem jest stan zapalny tego narządu. Ostre zapalenie wątroby może być wywołane m.in. infekcją (wirusową, bakteryjną lub pierwotniakową), nadużywaniem alkoholu, lekami, innymi toksynami, chorobami autoimmunologicznymi, zaburzeniami krążenia, wrodzonymi błędami metabolizmu lub ciążą.
- Ropień watroby
- Zakrzepica żył wątrobowych
- Zapalenie dróg żółciowych- choroba występująca najczęściej łącznie z zapaleniem pęcherzyka żółciowego, rozwija się w wyniku utrudnienia odpływu żółci z pęcherzyka żółciowego, czego przyczyną z kolei może być kamica dróg żółciowych. Objawia się bólem w prawym podżebrzu, mogą towarzyszyć jej wymioty, nudności. Charakterystyczna dlatego schorzenia jest triada charcota polegająca na bólu w prawym górnym kwadrancie jamy brzusznej z gorączka przy której występują dreszcze i zółtaczka.
- Kamica żółciowa- - choroba polegająca na powstawaniu tzw. złogów, czyli kamieni żółciowych w drogach żółciowych. Do objawów zalicza się triadę Charcota,ból w nadbrzuszu ale mogą także występować w okolicy prawego górnego kwadranta, może promieniować do okolicy łopatkowej, gorączka i dreszcze i żółtaczka mechaniczna. Do objawów zaliczyć także można brak apetytu, nudności, wymioty przynoszące ulgę.
- Zapalenie pęcherzyka żółciowego -Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego- ból zlokalizowany w okolicy prawego podżebrza z promieniowaniem do pleców, najczęściej dolnego kąta łopatki (tzw. kolka wątrobowa),ból palpacyjny w prawym podżebrzu nasilający się podczas głębokiego wdechu (Objaw Murphy'ego) lub przy uderzaniu w łuk żebrowy prawy (objaw Chełmońskiego). Żółtaczka występuje w około 20% przypadków (oznacza współistnienie schorzenia przewodu żółciowego wspólnego (kamień lub zapalenie).
- Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego- objawy podobne jak w przypadku ostrego zapalenia tylko powtarzają się w czasie, ale zwykle towarzyszy im mniejsze nasilenie dolegliwości bólowych i nie towarzyszy im podwyższona temperatura ciała.
- Dolnopłatowe zapalenie płuc.
- Zawał mięśnia sercowego.
- Zastoinowa niewydolność krążenia
- Ropień podprzeponowy
- Przyczyny nerkowe
- Kolka nerkowa -objaw kamicy nerkowej. Typowymi objawami są bardzo silne bóle (określane często jako silniejsze od porodowych) o charakterze rozdzierającym, zazwyczaj rozpoczynające się w okolicy lędźwiowej, promieniujące w dół brzucha wzdłuż moczowodów, w kierunku pachwin i krocza lub w górę do łopatki. Bólowi często towarzyszą nudności, wymioty, wzdęcie brzucha. Mogą też wystąpić dreszcze, gorączka, częste oddawanie moczu, czasami z krwią. W okresie ostrej kolki spowodowanej kamicą moczowodową nerka może przejściowo nie funkcjonować.
- Zapalenie odmiedniczkowe nerek- objawia się bólem w lędźwiach promieniujący do pachwiny, ale także gorączka od 37-38 stopni, dreszcze, nudności lub wymioty, parcie na pęcherz moczowy z pieczeniem i bólem przy oddawaniu moczu, mocz z domieszką krwi lub kłaczkami, leukocyturia, osłabienie, bóle głowy. Występuję czasem Pobolewania w okolicy lędźwiowej (czasami obustronne).
- Zapalenie kłębuszków nerkowych- to grupa pierwotnych lub wtórnych chorób nerek charakteryzująca się zapaleniem kłębuszków lub małych naczyń w nerce. Charakterystyczne objawy zapalenia kłębuszków nerkowych to: powrót gorączki 2–3 tygodnie po przebytej infekcji, obrzęki twarzy – zwłaszcza w okolicy powiek, silne bóle w okolicy lędźwiowej, trudności w oddychaniu, bóle serca, bóle głowy i obrzęki nawet całej twarzy, mała ilość wydalanego moczu, który może być mętny i mieć czerwone zabarwienie.
Ból w prawym dolnym kwadrancie:
- Zapalenie wyrostka robaczkowego - charakterystyczne obawy to Silne bóle w okolicach prawego biodra, dość trudne do zlokalizowania (ból zwiększa się przy zgięciu prawej nogi, nasila się przy próbach poruszania się, głębszych oddechach i kaszlu),a ponadto towarzyszą mu takie objawy jakobrona mięśniowa, ból po zwolnieniu ucisku (objaw Blumberga), brak łaknienia, nudności (niekiedy nie występują), wymioty (75% chorych), przyspieszone tętno, wzrost temperatury ciała, u dzieci często biegunka i wzdęcia.
- Zapalenie uchyłków- opisane przy schorzeniach dających objawy bólowe w lewym dolnym kwadrancie.
- Choroba crohna- Choroba Leśniowskiego-Crohna objawia się bólami brzucha i przewlekłą biegunką (zwykle bez krwi), czasem nocna. W poważnych przypadkach może istnieć potrzeba oddania ponad 20 stolców na dzień.
- Schorzenia ginekologiczne
- Zapalenie przydatków- Zapalenie przydatków występuje najczęściej u młodych, aktywnych seksualnie kobiet, rzadko dotyczy dziewcząt przed pokwitaniem oraz kobiet po menopauzie objawia się silnymi bólami w podbrzuszu promieniującymi do okolicy lędźwiowej i w kierunku uda bądź kolana. Ponad to występuję podwyższona temperatura, uczucie rozbicia a niekiedy obfita, zmieniona wydzielina z pochwy.
- Endometrioza- rozrost błony śluzowej macicy (endometrium) poza jamą macicy. Choroba dotyczy najczęściej kobiet w wieku rozrodczym. objawia się dolegliwościami bólowymi w miednicy mniejszej, zaburzeniami cyklu miesięcznego oraz obfitymi krwawieniami miesiączkowymi.
- Ciaża pozamaciczna- objawia się zatrzymanie miesiączki, pojawieniem się krwawień z dróg rodnych (po kilku tygodniach, najczęściej w 2. miesiącu od zatrzymania miesiączki) i bólem brzucha często z jednej strony. Bólom tym może towarzyszyć kolka i skurcze.
- Pęknięcie ciąży pozamacicznej- nagły ostry ból brzucha, któremu towarzyszyć może omdlenie lub zasłabnięcie. Do objawów towarzyszących zaliczyć możemy wymioty, brzuch bolesny uciskowo w nadbrzuszu, skóra blada, pokryta lepkim potem.
- Skręcona torbiel jajnika- nagły ból w podbrzuszu alt także po stronie po której wystąpiło skręcenie torbieli jajnika. Bólowi mogą towarzyszyć wymioty, nudności, może występować napięcie mięśniowe w nadbrzuszu ale tak żenad całą jamom brzuszna. Może wystąpić dodatni objaw otrzewnowy.
Lewy górny kwadrant:
- Śledziona- najczęściej objawy bólowe spowodowane są urazowym uszkodzeniem śledziony w przypadku urazów w zakresie górnego lewego kwadranta jamy brzusznej i dolnej klatki piersiowej po stronie lewej. Większość obrażeń wiąże się z bardzo intensywnym krwawieniem do jamy otrzewnowej prowadzącym do wstrząsu.
- Przyczyny nerkowe- opisane przy stanach wywołujących objawy bólowe w okolicy kwadranta prawego górnego.
- Zapalenie trzustki- omówione przy stanach wywołujących objawy bólowe w okolicy nadbrzusza.
- Okrężnica- nieswoiste zapalenia jelit, niedokrwienie zagięcia ledzionowego
Lewy dolny kwadrant:
- Zapalenia uchyłków- jedno z najczęstszych powikłań uchyłkowatości jelita grubego. Rozwija się u 10-25% chorych. Ból w okolicy lewego dołu biodrowego, może promieniować do okolicy nadłonowej, pachwiny i pleców. Występuje często u osób otyłych, stosujących ubogo błonnikową dietę, palaczy tytoniu, pacjentów zażywających niesteroidowe leki przeciwzapalne
- Schorzenia ginekologiczne- omówione przy schorzeniach powodujących objawy bólowe w okolicy dolnego prawego kwadrantu.
Ból obejmujący cały brzuch:
- Rozlane zapalenie otrzewnej- Głównym objawem jest silny ból (obejmujący całą jamę brzuszną lub jej część), gorączka, nudności, wymioty, osłabienie, dolegliwości sercowe (obniżone ciśnienie, przyspieszona akcja serca), zawroty głowy. Przy rozlanym zapaleniu otrzewnej powłoki brzucha są silnie napięte, a ich uciśnięcie powoduje silny ból. Po dłuższym czasie dochodzi do wzdęcia brzucha i zatrucia toksynami. Zapalenie otrzewnej jest bardzo groźne i zawsze wymaga leczenia szpitalnego, ponieważ stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia chorego.
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego- główne objawy to bóle brzucha, długotrwałe biegunki i/lub zaparcia (czasem występują naprzemiennie), krew w stolcu (ujawniona lub nie), osłabienie, utrata wagi, aftowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej. Choroba charakteryzuje się występowaniem zaostrzeń i okresów remisji o różnym okresie trwania.
- Ból związany ze stanami emocjonalnymi
- Niedokrwienie jelit- dochodzi w skutek nagłego zatrzymania dopływu krwi do jelit, zatorem tętnicy krezkowej górnej lub dolnej, charakteryzują się ostrym bólem brzucha i krwią w stolcu.
Ból promieniujący z boku do pleców:
- Zapalenie trzustki- omówione przy stanach wywołujących objawy bólowe w okolicy nadbrzusza.
- Tętniak aorty- Tętniak objawowy aorty brzusznej charakteryzuje się występowaniem bólu w okolicy lędźwiowo-krzyżowej promieniującego często do krocza
Ból promieniujący z pleców do boku:
- Przyczyny nerkowe- opisane przy stanach wywołujących objawy bólowe w okolicy kwadranta prawego górnego.
Bóle w podbrzuszu
- Zapalenie dróg moczowych- zapalenie pęcherza moczowego objawia się uczuciem parciana mocz, częstym bolesnym oddawaniem moczu, może występować krwiomocz ale także ból w podbrzuszu
- Schorzenia ginekologiczne- omówione przy schorzeniach powodujących objawy bólowe w okolicy dolnego prawego kwadrantu
Bibliografia:
- „Medycyna ratunkowa” E.J. Wipfler, red. J. Jakubaszko, S.H. Plantz, 2008, Urban & Partner
- „ Medycyna ratunkowa na dyżurze”, Samuel M. Keim, Warszaw 2006, Wydawnictwo Lekarskie PZWL
- Wikipedia
- „Choroby wewnętrzne tom 1”, Andrzej Szczeklik ,Medycyna Praktyczna, Kraków 2005, wyd. 1
Ratowictwo medyczne
Ratownictwo wyskokosciowe
Ratownictwo taktyczne
Pogotowie ratunkowe;
Lotnicze pogotowie ratunkow
Organizacje specjalistycznych sluzb ratowniczych
Ratownictwo wodne – WOPR
GOPR
TOPR